canonicus

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

canonicus (Latein)[Bearbeiten]

Adjektiv[Bearbeiten]

Nominativ Singular und Adverbia
Steigerungsstufe m f n Adverb
Positiv canonicus canonica canonicum canonicē
Komparativ
Superlativ
Alle weiteren Formen: Flexion:canonicus

Worttrennung:

ca·no·ni·cus

Bedeutungen:

[1] Musik, Mathematik, Astrologie: den wissenschaftlichen Regeln entsprechend, auf ihnen beruhend; regelmäßig, regelrecht, normal
[2] spätlateinisch, kirchenlateinisch: zum Kanon der heiligen Schriften gehörig; kanonisch
[3] spätlateinisch, kirchenlateinisch: den Kirchengesetzen entsprechend; kanonisch
[4] spätlateinisch, Recht: regelmäßig, regelrecht

Herkunft:

Entlehnung aus dem altgriechischen κανονικός (kanonikos→ grc[1]

Beispiele:

[1] „musicen autem sciat oportet, uti canonicam rationem et mathematicam notam habeat, praeterea ballistarum, catapultarum , scorpionum temperaturas possit recte facere.“ (Vitr. 1,1,8)[2]
[1] „ergo veteres architecti naturae vestigia persecuti indagationibus vocis scandentis theatrorum perfecerunt gradationes, et quaesierunt per canonicam mathematicorum et musicam rationem, ut, quaecumque vox esset in scaena, clarior et suavior ad spectatorum perveniret aures.“ (Vitr. 5,3,7)[3]
[1] „Qiiam solis obscuralionem non ex canonico siderum cursu accidisse satis ostendit, quod tunc erat pascha ludaeorum;“ (Augustin. de civ. 3,15)[4]
[1] „In Hortensio vero dialogo cum de solis canonicis defectionibus loqueretur:“ (Augustin. de civ. 3,15)[5]
[2] „Neque enim frustra in sanctis canonicis libris nusquam nobis divinilus praeceptum permissumve reperiri polest, ut vel ipsius adipiscendae inmortalitatis vel ullius cavendi carendive mali causa nobismet psis necem infcramus.“ (Augustin. de civ. 1,20)[6]
[2] „Ab hoc tempore apud Iudaeos restituto templo non reges, sed principes fuerunt usque ad Aristobolum; quorum supputatio temporum non in scripturis sanctis, quae appellantur canonicae, sed in aliis invenitur, in quibus sunt et Macchabaeorum libri, quos non Iudaei, sed ecclesia pro canonicis habet propter quorundam martyrum passiones vehementes atque mirabiles, qui, antequam Christus venisset in carne, usque ad mortem pro Dei lege certarunt et mala gravissima atque horribilia pertulerunt.“ (Augustin. de civ. 18,36)[7]
[2] „Quid Enoch septimus ab Adam, nonne etiam in canonica epistula apostoli Iudae prophetasse praedicatur?“ (Augustin. de civ. 18,38)[8]
[3]
[4] „Praeter sollemnes et canonicas pensitationes multa a provincialibus Afris indignissime postulantur ab officialibus et scholasticis, non modo in civitatibus singulis, sed et mansionibus, dum ipsis et animalibus eorundem alimoniae sine pretio ministrantur.“ (Cod. Theod. 12,7,2)[9]
[4] „Ab extraordinariis omnibus fundi patrimoniales adque emphyteuticarii per Italiam nostram constituti habeantur immunes, ut canonica tantum et consueta dependant ad similitudinem per Africam possessorum.“ (Cod. Theod. 11,16,2)[10]

Wortbildungen:

canonica

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–4] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „canonicus“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 962-963.
[1–3] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „canonicus
[1] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „canonicus¹“ Seite 292.
[1–4] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 3. Band C – Comus, Teubner, Leipzig 1906–1912, ISBN 3-322-00000-1, „canonicus“ Spalte 275–276.
[2, 3] Otto Prinz, Helmut Gneuss (Hgg.): Mittellateinisches Wörterbuch, Bände A–C, München 1967–1999 „canonicus

Quellen:

  1. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „canonicus¹“ Seite 292.
  2. Vitruvius; Fritz Krohn (Herausgeber): De architectura. Libri decem. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 5.
  3. Vitruvius; Fritz Krohn (Herausgeber): De architectura. Libri decem. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1912 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 5.
  4. Sanctus Aurelius Augustinus episcopus; Bernhard Dombart, Alfons Kalb (Herausgeber): De civitate Dei. Libri XXII. stereotyper Nachdruck der 5. Auflage. Volumen II: Lib. XIV–XXII, B. G. Teubner, München/Leipzig 1993, ISBN 3-519-01105-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstdruck 1981), Seite 116.
  5. Sanctus Aurelius Augustinus episcopus; Bernhard Dombart, Alfons Kalb (Herausgeber): De civitate Dei. Libri XXII. stereotyper Nachdruck der 5. Auflage. Volumen I: Lib. I–XIII, Duas epistulas ad firmum addidit Johannes Divjak, B. G. Teubner, München/Leipzig 1993, ISBN 3-519-01104-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstdruck 1981), Seite 117.
  6. Sanctus Aurelius Augustinus episcopus; Bernhard Dombart, Alfons Kalb (Herausgeber): De civitate Dei. Libri XXII. stereotyper Nachdruck der 5. Auflage. Volumen I: Lib. I–XIII, Duas epistulas ad firmum addidit Johannes Divjak, B. G. Teubner, München/Leipzig 1993, ISBN 3-519-01104-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstdruck 1981), Seite 34.
  7. Sanctus Aurelius Augustinus episcopus; Bernhard Dombart, Alfons Kalb (Herausgeber): De civitate Dei. Libri XXII. stereotyper Nachdruck der 5. Auflage. Volumen II: Lib. XIV–XXII, B. G. Teubner, München/Leipzig 1993, ISBN 3-519-01105-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstdruck 1981), Seite 34.
  8. Sanctus Aurelius Augustinus episcopus; Bernhard Dombart, Alfons Kalb (Herausgeber): De civitate Dei. Libri XXII. stereotyper Nachdruck der 5. Auflage. Volumen II: Lib. XIV–XXII, B. G. Teubner, München/Leipzig 1993, ISBN 3-519-01105-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstdruck 1981), Seite 313.
  9. Theodor Mommsen (Herausgeber): Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis. Adsumpto apparatu P. Kruegeri. 1. Auflage. Voluminis I pars posterior: Textus cum apparatu, Weidmann, Berlin 1905 (Internet Archive), Seite 405.
  10. Theodor Mommsen (Herausgeber): Theodosiani libri XVI cum constitutionibus Sirmondianis. Adsumpto apparatu P. Kruegeri. 1. Auflage. Voluminis I pars posterior: Textus cum apparatu, Weidmann, Berlin 1905 (Internet Archive), Seite 597–598.

Substantiv, m[Bearbeiten]

Kasus Singular Plural
Nominativ canonicus canonicī
Genitiv canonicī canonicōrum
Dativ canonicō canonicīs
Akkusativ canonicum canonicōs
Vokativ canonice canonicī
Ablativ canonicō canonicīs

Worttrennung:

ca·no·ni·cus, Genitiv: ca·no·ni·ci

Bedeutungen:

[1] Mathematik, Astrologie: Person, die auf wissenschaftlichen Erkenntnissen Tafeln erstellt; Astrologe
[2] spätlateinisch, kirchenlateinisch: im Verzeichnis befindlicher Geistlicher
[3] spätlateinisch, kirchenlateinisch: Kanonikus

Herkunft:

Konversion aus dem Adjektiv canonicus → la[1]

Sinnverwandte Wörter:

[1] astrologus

Beispiele:

[1] „immo vero, sed ratio canonicos fallit.“ (Plin. nat. 2,73)[2]
[2]
[3]

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–3] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „canonicus“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 962-963.
[1, 3] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „canonicus
[1] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „canonicus²“ Seite 292.
[1, 2] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 3. Band C – Comus, Teubner, Leipzig 1906–1912, ISBN 3-322-00000-1, „canonicus“ Spalte 275–276.
[2, 3] Otto Prinz, Helmut Gneuss (Hgg.): Mittellateinisches Wörterbuch, Bände A–C, München 1967–1999 „canonicus

Quellen:

  1. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „canonicus²“ Seite 292.
  2. Gaius Plinius Secundus: Naturalis Historia. Post Ludovici Iani obitum recognovit et scripturae discrepantia adiecta edidit Karl Mayhoff. stereotype 1. Auflage. Volumen I. Libri I–VI, K. G. Saur, München/Leipzig 1996, ISBN 3-519-11650-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1906), Seite 150.