φιλοσοφία

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

φιλοσοφία (Altgriechisch)[Bearbeiten]

Substantiv, f[Bearbeiten]

Singular Plural

Nominativ ἡ φιλοσοφία αἱ φιλοσοφίαι

Genitiv τῆς φιλοσοφίας τῶν φιλοσοφιῶν

Dativ τῇ φιλοσοφίᾳ ταῖς φιλοσοφίαις

Akkusativ τὴν φιλοσοφίαν τὰς φιλοσοφίας

Vokativ (ὦ) φιλοσοφία (ὦ) φιλοσοφίαι

Worttrennung:

φι·λο·σο·φί·α, Plural: φι·λο·σο·φί·αι

Umschrift:

DIN 31634: philosophia

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] Liebe zur Wissenschaft, Liebe zur Gelehrsamkeit; Beschäftigung mit Wissenschaft
[2] wissenschaftliche Behandlung, wissenschaftliche Untersuchung, wissenschaftliches Studium, Forschung
[3] speziell: Philosophie

Herkunft:

Ableitung zu dem Adjektiv φιλόσοφος (philosophos→ grc[1]

Beispiele:

[1] „ὧν Λακεδαιμόνιοι πλέον ἀπέχουσι τῶν βαρβάρων: οἱ μὲν γὰρ ἂν φανεῖεν πολλῶν εὑρημάτων καὶ μαθηταὶ καὶ διδάσκαλοι γεγονότες, οὗτοι δὲ τοσοῦτον ἀπολελειμμένοι τῆς κοινῆς παιδείας καὶ φιλοσοφίας εἰσὶν ὥστ᾽ οὐδὲ γράμματα μανθάνουσιν, ἃ τηλικαύτην ἔχει δύναμιν ὥστε τοὺς ἐπισταμένους καὶ χρωμένους αὐτοῖς μὴ μόνον ἐμπείρους γίγνεσθαι τῶν ἐπὶ τῆς ἡλικίας τῆς αὑτῶν πραχθέντων ἀλλὰ καὶ τῶν πώποτε γενομένων.“[2]
[1] „καὶ ἐπικελεύειν, ὥσπερ οἱ τοῖς θέουσι διακελευόμενοι, καὶ ἐμοὶ οὕτω τὸ ἐνύπνιον ὅπερ ἔπραττον τοῦτο ἐπικελεύειν, μουσικὴν ποιεῖν, ὡς φιλοσοφίας μὲν οὔσης μεγίστης μουσικῆς, ἐμοῦ δὲ τοῦτο πράττοντος.“[3]
[1] „Τὸ μὲν οὖν ἀληθὲς οὕτως ἔχει, γνώσῃ δέ, ἂν ἐπὶ τὰ μείζω ἔλθῃς ἐάσας ἤδη φιλοσοφίαν. φιλοσοφία γάρ τοί ἐστιν, ὦ Σώκρατες, χαρίεν, ἄν τις αὐτοῦ μετρίως ἅψηται ἐν τῇ ἡλικίᾳ· ἐὰν δὲ περαιτέρω τοῦ δέοντος ἐνδιατρίψῃ, διαφθορὰ τῶν ἀνθρώπων. ἐὰν γὰρ καὶ πάνυ εὐφυὴς ᾖ καὶ πόρρω τῆς ἡλικίας φιλοσοφῇ, ἀνάγκη πάντων ἄπειρον γεγονέναι ἐστὶν ὧν χρὴ ἔμπειρον εἶναι τὸν μέλλοντα καλὸν κἀγαθὸν καὶ εὐδόκιμον ἔσεσθαι ἄνδρα.“[4]
[1] „Ἡ δέ γε φιλοσοφία κτῆσις ἐπιστήμης·“[5]
[2] „Ὅ τι ἂν ἀκριβῶσαι βουληθῇς ὧν ἐπίστασθαι προσήκει τοὺς βασιλέας, ἐμπειρίᾳ μέτιθι καὶ φιλοσοφίᾳ· τὸ μὲν γὰρ φιλοσοφεῖν τὰς ὁδούς σοι δείξει, τὸ δ’ ἐπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων γυμνάζεσθαι δύνασθαί σε χρῆσθαι τοῖς πράγμασιν ποιήσει.“[6]
[2] „Ἔστιν δ’ ἡ περὶ τὰς ἔριδας φιλοσοφία δυναμένη τοῦτο ποιεῖν· οἱ γὰρ μήτε τῶν ἰδίων πω μήτε τῶν κοινῶν φροντίζοντες τούτοις μάλιστα χαίρουσιν τῶν λόγων οἳ μηδὲ πρὸς ἓν χρήσιμοι τυγχάνουσιν ὄντες.“[7]
[2] „Ἡγοῦμαι δ’ οὕτως ἂν μεγίστην ἐπίδοσιν λαμβάνειν καὶ τὰς ἄλλας τέχνας καὶ τὴν περὶ τοὺς λόγους φιλοσοφίαν, εἴ τις θαυμάζοι καὶ τιμῴη μὴ τοὺς πρώτους τῶν ἔργων ἀρχομένους, ἀλλὰ τοὺς ἄρισθ’ἕκαστον αὐτῶν ἐξεργαζομένους, μηδὲ τοὺς περὶ τούτων ζητοῦντας λέγειν, περὶ ὧν μηδεὶς πρότερον εἴρηκεν, ἀλλὰ τοὺς οὕτως ἐπισταμένους εἰπεῖν ὡς οὐδεὶς ἂν ἄλλος δύναιτο.“[8]
[2] „Χωρὶς γὰρ τεχνῶν καὶ φιλοσοφιῶν καὶ τῶν ἄλλων ὠφελειῶν, ἃς ἔχοι τις ἂν εἰς ἐκείνην καὶ τὸν πόλεμον τὸν Τρωϊκὸν ἀνενεγκεῖν, δικαίως ἂν καὶ τοῦ μὴ δουλεύειν ἡμᾶς τοῖς βαρβάροις Ἑλένην αἰτίαν εἶναι νομίζοιμεν.“[9]
[2] „Κινδυνεύουσιν οἱ ἐν δικαστηρίοις καὶ τοῖς τοιούτοις ἐκ νέων κυλινδούμενοι πρὸς τοὺς ἐν φιλοσοφίᾳ καὶ τῇ τοιᾷδε διατριβῇ τεθραμμένους ὡς οἰκέται πρὸς ἐλευθέρους τεθράφθαι.“[10]
[3] „μεθ’ ὧν ἐκεῖνοι βιοτεύοντες τοῖς μὲν σώμασιν ἰατρικὴν ἐξεῦρον ἐπικουρίαν, οὐ διακεκινδυνευμένοις φαρμάκοις χρωμένην ἀλλὰ τοιούτοις ἃ τὴν μὲν ἀσφάλειαν ὁμοίαν ἔχει τῇ τροφῇ τῇ καθ’ ἡμέραν, τὰς δ’ὠφελείας τηλικαύτας ὥστ’ ἐκείνους ὁμολογουμένως ὑγιεινοτάτους εἶναι καὶ μακροβιωτάτους, ταῖς δὲ ψυχαῖς φιλοσοφίας ἄσκησιν κατέδειξαν ἣ καὶ νομοθετῆσαι καὶ τὴν φύσιν τῶν ὄντων ζητῆσαι δύναται.“[11]
[3] „Φιλοσοφία τῆς τῶν ὄντων ἀεὶ ἐπιστήμης ὄρεξις· ἕξις θεωρητικὴ τοῦ ἀληθοῦς, πῶς ἀληθές· ἐπιμέλεια ψυχῆς μετὰ λόγου ὀρθοῦ.“[12]
[3] „Οὐκοῦν καὶ ἡ σωφροσύνη, ἣν καὶ οἱ πολλοὶ ὀνομάζουσι σωφροσύνην, τὸ περὶ τὰς ἐπιθυμίας μὴ ἐπτοῆσθαι ἀλλ’ὀλιγώρως ἔχειν καὶ κοσμίως, ἆρ’ οὐ τούτοις μόνοις προσήκει, τοῖς μάλιστα τοῦ σώματος ὀλιγωροῦσίν τε καὶ ἐν φιλοσοφίᾳ ζῶσιν;“[13]
[3] „παραλιπόντων οὖν τῶν προτέρων ἀνερεύνητον τὸ περὶ τῆς νομοθεσίας, αὐτοὺς ἐπισκέψασθαι μᾶλλον βέλτιον ἴσως, καὶ ὅλως δὴ περὶ πολιτείας, ὅπως εἰς δύναμιν ἡ περὶ τὰ ἀνθρώπεια φιλοσοφία τελειωθῇ.“[14]
[3] „Μετὰ δὲ τὰς εἰρημένας φιλοσοφίας ἡ Πλάτωνος ἐπεγένετο πραγματεία, τὰ μὲν πολλὰ τούτοις ἀκολουθοῦσα, τὰ δὲ καὶ ἴδια παρὰ τὴν τῶν Ἰταλικῶν ἔχουσα φιλοσοφίαν.“[15]
[3] „ὁ δ’Ἐμπεδοκλῆς ἐν ἀρχῇ τῆς φιλοσοφίας προαναφωνήσας“[16]

Wortbildungen:

Latein: philosophia → la

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–3] Wilhelm Pape, bearbeitet von Max Sengebusch: Handwörterbuch der griechischen Sprache. Griechisch-deutsches Handwörterbuch. Band 1: Α–Κ, Band 2: Λ–Ω. 3. Auflage, 6. Abdruck, Vieweg & Sohn, Braunschweig 1914. Stichwort „φιλο-σοφία“.
[1–3] Henry George Liddell, Robert Scott, revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with assistance of Roderick McKenzie: A Greek-English Lexicon. Clarendon Press, Oxford 1940. Stichwort „φιλοσοφία“.
[1–3] Wilhelm Gemoll: Griechisch-deutsches Schul- und Handwörterbuch. Von W. Gemoll und K. Vretska. 10. Auflage. Oldenbourg, München 2006, ISBN 978-3-637-00234-0, Seite 842
[?] Franz Passow: Handwörterbuch der griechischen Sprache. 4 Bände. Nachdruck der Ausgabe von 1847-57. Darmstadt 1970, Seite ?.

φιλοσοφία (Neugriechisch)[Bearbeiten]

Substantiv, f[Bearbeiten]

Singular Plural

Nominativ η φιλοσοφία οι φιλοσοφίες

Genitiv της φιλοσοφίας των φιλοσοφιών

Akkusativ τη φιλοσοφία τις φιλοσοφίες

Vokativ φιλοσοφία φιλοσοφίες

Worttrennung:

φι·λο·σο·φία, Plural: φι·λο·σο·φίες

Umschrift:

filosofía, Plural: filosofíes

Aussprache:

IPA: [filɔsɔˈfia], Plural: [filɔsɔˈfiɛs]
Hörbeispiele: —, Plural:

Bedeutungen:

[1] Wissenschaft: Philosophie
[2] persönliche Ansichten: Philosophie

Herkunft:

Buchwort aus dem altgriechischen φιλοσοφία (philosophia→ grc[17]

Sinnverwandte Wörter:

[2] κοσμοθεωρία

Oberbegriffe:

[1] επιστήμη

Beispiele:

[1]

Charakteristische Wortkombinationen:

[1] διδάσκω φιλοσοφία, σπουδάζω φιλοσοφία
[1] η φιλοσοφία του Μαρξ; ιδεαλιστική φιλοσοφία, υλιστική φιλοσοφία

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1] Neugriechischer Wikipedia-Artikel „φιλοσοφία
[1] PONS Griechisch-Deutsch, Stichwort: „φιλοσοφία
[1, 2] Μανόλης Τριανταφυλλίδης: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής: „φιλοσοφία

Quellen:

  1. Hjalmar Frisk, Griechisches Etymologisches Wörterbuch: „φιλοσοφία
  2. Isocrates, Panathenaicus, 209
  3. Platon, Phaedo, 61a
  4. Platon, Gorgias, 484c–d
  5. Platon Euthydemus 288d
  6. Isocrates, Ad Nicoclem, 35
  7. Isocrates, Helenae encomium, 6
  8. Isocrates, Panegyricus, 10
  9. Isocrates, Helenae encomium, 67
  10. Platon, Theaetetus, 172c–d
  11. Isocrates, Busiris, 22
  12. Platon, Definitiones, 414b
  13. Platon, Phaedo, 68c
  14. Aristoteles, Ethica Nicomachea, 1181b
  15. Aristoteles, Metaphysica, 987a
  16. Plutarchus, De exilio, 607c
  17. Μανόλης Τριανταφυλλίδης: Λεξικό της κοινής νεοελληνικής: „φιλοσοφία