abusio

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

abusio (Latein)[Bearbeiten]

Substantiv, f[Bearbeiten]

Kasus Singular Plural
Nominativ abūsio abūsiōnēs
Genitiv abūsiōnis abūsiōnum
Dativ abūsiōnī abūsiōnibus
Akkusativ abūsiōnem abūsiōnēs
Vokativ abūsio abūsiōnēs
Ablativ abūsiōne abūsiōnibus

Worttrennung:

ab·u·sio, Genitiv: ab·u·si·o·nis

Bedeutungen:

[1] Rhetorik: uneigentlicher Gebrauch; Katachrese
[2] spätlateinisch: Missbrauch
[3] spätlateinisch, übertragen: Herabsetzung, Geringschätzung, Verachtung, Verhöhnung

Herkunft:

Ableitung zu dem Verb abuti → la mit dem Suffix -sio → la[1]

Synonyme:

[1] catachresis

Sinnverwandte Wörter:

[2] abusus
[3] contemptus, derisio, neglegentia

Beispiele:

[1] „Abusio est, quae verbo simili et propinquo pro certo et proprio abutitur, hoc modo: ‚Vires hominis breves sunt;‘ aut: ‚parva statura;‘ aut: ‚longum in homine consilium;‘ aut: ‚oratio magna;‘ aut: ‚uti pauco sermone.‘ Nam hic facile est intellectu finitima verba rerum dissimilium ratione abusionis esse traducta.“ (Rhet. Her. 4,33,45)[2]
[1] „Aristoteles autem tralationi et haec ipsa subiungit et abusionem, quam κατάχρησιν vocant, ut cum minutum dicimus animum pro parvo et abutimur verbis propinquis, si opus est, vel quod delectat vel quod decet.“ (Cic. Orat. 94)[3]
[1] „Hermagoras iudicium, partitionem, ordinem quaeque sunt elocutionis subicit oeconomiae, quae Graece appellata ex cura rerum domesticarum et hic per abusionem posita nomine Latino caret.“ (Quint. inst. 3,3,9)[4]
[1] „nam per abusionem sicarios etiam omnis vocamus, qui caedem telo quocumque commiserunt.“ (Quint. inst. 10,1,12)[5]
[1] „nam quod in consuetttdine nepotes cognati appellantnr etianr eorum, post quorum mortem concepti sunt, non proprie, sed per abusionem vel potius ἀναφορικῶς accidit.“ (Iul. dig. 38,16,8)[6]
[1] „Naturales obligationes non eo solo aestimantur, si actio aliqua eorum nomine competit, verum etiam cum soluta pecunia repeti non potest: nam licet minus proprie debere dicantur naturales debitores, per abusionem intellegi possunt debitores et, qui ab his pecnuiam recipiunt, debitum sibi recepisse.“ (Iul. dig. 46,1,16,4)[7]
[1] „hunc tropum metonymian grammatici nominarunt, catachresin etiam Graeci, quam nos abusionem dicimus, ut cum perhibemus ‚naturam deorum‘ pro substantia.“ (Mart. Cap. 5,512)[8]
[1] „Tibias autem appellatas putant, quod primum de cervinis tibiis cruribusque hinnulorum fierent, deinde per abusionem ita coeptas vocari etiam quae non de cruribus ossibusque essent.“ (Isid. orig. 3,21,4)[9]
[2] „magno dolori tibi fore ista quae pronuntiantur intellego ac, si superna caelitum vis abusione huiusmodi in ultionem contumeliae suae facile consurgit, equidem spero priora esse quae spondeo quam quae tu minaris.“ (Iul. Val. 1,38)[10]
[3] „Sed primum illud considerandum est, quia nulli servorum licet, ex his quae dominus suus imperat, eligere pro arbitrio quid velit facere, quid nolit, et insolentissima abusione quod placuerit adsumere, quod displicuerit repudiare, maxime cum et terrestres domini nequaquam aequo animo tolerandum putent, si iussiones suas servi ex parte audiant et ex parte contemnant, et pro libidine sua quae putaverint facienda faciant, quae putaverint conculcanda conculcent.“ (Salv. gub. 3,27)[11]
[3] „Cum enim eum incuriosum et neglegentem resque humanas aut non ex iudicio gubernare aut etiam nec gubernare blasphement, quid aliud utique deum quam intertiae et abusionis et iniquitatis accusant?“ (Salv. gub. 8,3)[12]

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–3] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „abusio“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 45.
[1, 2] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „abusio
[1] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „abusio“ Seite 18.
[1–3] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 1. Band A – Amyzon, Teubner, Leipzig 1900, ISBN 3-322-00000-1, „abusio“ Spalte 237–238.

Quellen:

  1. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „abusio“ Seite 18.
  2. Friedrich Marx, Winfried Trillitzsch (Herausgeber): Incerti auctoris de ratione dicendi ad C. Herennium Lib. IV. In: Scripta quae manserunt omnia. stereotype, korr. und erw. 2. Auflage. Fasc. 2, B. G. Teubner, Leipzig 1964 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1923), Seite 157.
  3. Marcus Tullius Cicero: Orator. In: Rolf Westman (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 5, K. G. Saur, München/Leipzig 2002, ISBN 3-598-71243-X (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1980), Seite 28.
  4. Marcus Fabius Quintilianus: Institutionis Oratoriae Libri XII. Edidit Ludwig Radermacher, addenda et corrigenda collegit et adiecit Vinzenz Buchheit. korrigierte, stereotype 1. Auflage. Pars prior libros I–VI continens, B. G. Teubner, Leipzig 1971 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 133.
  5. Marcus Fabius Quintilianus: Institutionis Oratoriae Libri XII. Edidit Ludwig Radermacher, addenda et corrigenda collegit et adiecit Vinzenz Buchheit. korrigierte, stereotype 1. Auflage. Pars prior libros I–VI continens, B. G. Teubner, Leipzig 1971 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 234.
  6. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 631.
  7. Theodor Mommsen, Paul Krüger (Herausgeber): Corpus iuris civilis. stereotype 15. Auflage. Volumen Primum: Institutiones, Digesta, Weidmann, Berlin 1928 (Internet Archive), Seite 789.
  8. Martianus Minneus Felix Capella; James Willis (Herausgeber): De nuptiis Philologiae et Mercurii. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1983 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 177.
  9. Isidorus Hispalensis episcopus: Etymologiarum sive originum libri XX. Recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. 1. Auflage. Tomus I libros I–X continens, Oxford 1911 (Scriptorum classicorum bibliotheca Oxoniensis)
  10. Iulius Valerius; Michela Rosellini (Herausgeber): Res gestae Alexandri Macedonis translatae ex Aesopo Graeco. korrigierte und vermehrte 1. Auflage. K. G. Saur, München/Leipzig 2004, ISBN 3-598-71279-0, Seite 57.
  11. Salvianus presbyter Massiliensis: Libri qui supersunt. In: Karl Halm (Herausgeber): Auctores antiquissimi (= Monumenta Germaniae Historica). Tomus I, pars prior. Apud Weidmannos, Berlin 1877 (dMGH)., Seite 29.
  12. Salvianus presbyter Massiliensis: Libri qui supersunt. In: Karl Halm (Herausgeber): Auctores antiquissimi (= Monumenta Germaniae Historica). Tomus I, pars prior. Apud Weidmannos, Berlin 1877 (dMGH)., Seite 104.