acerbus

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

acerbus (Latein)[Bearbeiten]

Adjektiv[Bearbeiten]

Nominativ Singular und Adverbia
Steigerungsstufe m f n Adverb
Positiv acerbus acerba acerbum acerbē
acerbiter
Komparativ acerbior acerbior acerbius acerbius
Superlativ acerbissimus acerbissima acerbissimum acerbissimē
Alle weiteren Formen: Flexion:acerbus

Anmerkung zum Adverb:

Das Adverb lautet gewöhnlich acerbē. Augustinus verwendet jedoch acerbiter. Zudem wird bei Dichtern zuweieln das Neutrum Plural acerba als Adverb gebraucht, beispielsweise »acerba fremens«, »acerba sonans« oder »acerba tuens«.

Anmerkung zur Syntax:

[10] Auf die Wendung »acerbum est« folgt der bloße Infinitiv.

Worttrennung:

a·cer·bus

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele: Lautsprecherbild acerbus (Kirchenlatein) (Info)

Bedeutungen:

[1] auf den Geschmack bezogen: herb, bitter
[2] Botanik: nicht reif; unreif, grün, unzeitig, roh
[3] zu jung, zu früh: unreif, unzeitig, frühzeitig
[4] auf das Gehör bezogen: schneidend, grell, rau, bitter
[5] auf das körperliche Gefühl bezogen: schneidend, rau
[6] speziell im Bezug auf das Gesicht: sauer, finster, wild, giftig
[7] von Personen: rau, streng, hart, unfreundlich, abstoßend, grämlich, grausam
[8] mit Strenge verbunden: bitter, empfindlich, streng, peinlich, kleinlich
[9] speziell auf die Rede/Äußerung bezogen: bitter, hart, kränkend, gehässig
[10] von Dingen: Kummer bereitend: herb, bitter, kränkend, betrübend, schmerzlich, peinlich

Herkunft:

seit Plautus bezeugt; die Etymologie ist nicht gänzlich geklärt; jedoch besteht eine Verwandtschaft mit dem Adjektiv ācer → la[1]

Synonyme:

[2] immaturus, praematurus

Sinnverwandte Wörter:

[1] acer
[7] durus, iniquus, iniucundus
[10] amarus, asper, defletus, luctuosus, miser, tristis

Gegenwörter:

[1] dulcis, mitis, suavis
[2] maturus
[7] benignus, moderatus, remissus

Beispiele:

[1] „in melle sunt linguae sitae vostrae atque orationes, / facta atque corda in felle sunt sita atque acerbo aceto: / eo dicta lingua dulcia dati’, corde amara facitis.“ (Plaut. Truc. 178–180)[2]
[1] „et quo mixta putes magis aspera levibus esse
principiis, unde est Neptuni corpus acerbum,
est ratio secernendi seorsumque videndi,
umor dulcis ubi per terras crebrius idem
percolatur, ut in foveam fluat ac mansuescat;“[3]
[1] „deinde non est acerba medicina.“[4]
[2] „quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optimum erit:“ (Cato agr. 65,1)[5]
[2] „Virgas murteas si voles cum bacis servare et item aliut genus quod vis, et si ramulos ficulneos voles cum foliis, inter se alligato, fascicules facito: eos in amurcam demittito, supra stet amurca facito. sed ea, quae demissurus eris, sumito paulo acerbiora.“ (Cato agr. 101)[6]
[2] „Ad tormina et si alvus non consistet si taeniae et lumbrici molesti erunt triginta mala punica acerba sumito, contundito, indito in urceum et vini nigri austeri congios III.“ (Cato agr. 126)[7]
[2] „Nondum matura [uva] est; nolo acerbam sumere.“[8]
[3] „quod multa Thebano poplo acerba obiecit funera, / id vi et virtute militum victum atque expugnatum oppidum est / imperio atque auspicio mei eri Amphitruonis maxume.“ (Plaut. Amph. 190–192)[9]
[3] „acerbum funus filiae faciet, si te carendumst.“(Plaut. Asin. 595)[9]
[3] „nihil enim ad rem pertinent anni, quoniam nullum non acerbum funus est, quod parens sequitur.“[10]
[3] „Continuo auditae voces vagitus et ingens
infantumque animae flentes, in limine primo
quos dulcis vitae exsortis et ab ubere raptos
abstulit atra dies et funere mersit acerbo.[11]
[3] „virgo de convivio abducatur ideo quod maiores nostri virginis acerbae auris veneriis vocabulis imbui noluerunt“[12]
[3] „et pecus ante diem partus edebat acerbos[13]
[4] „ne tu forte putes serrae stridentis acerbum
horrorem constare elementis levibus aeque
ac musaea mele, per chordas organici quae
mobilibus digitis expergefacta figurant;“[14]
[4] „Sed iam me sic ad omnia ista duravi, ut audire vel pausarium possim voce acerbissima remigibus modos dantem.“[15]
[4] „est lucos Silari circa ilicibusque virentem
plurimus Alburnum volitans, cui nomen asilo
Romanum est, oestrum Grai vertere vocantes,
asper, acerba sonans, quo tota exterrita silvis
diffugiunt armenta;“[16]
[4] „stabat acerba fremens, ingentem nixus in hastam
Aeneas magno iuvenum et maerentis Iuli
concursu, lacrimis immobilis.“[17]
[5] „Brundisium comes aut Surrentum ductus amoenum
qui queritur salebras et acerbum frigus et imbris
aut cistam effractam et subducta viatica plorat,“[18]
[6] „passibus ambiguis Fortuna volubilis errat,
et manet in nullo certa tenaxque loco,
sed modo laeta nitet, vultus modo sumit acerbos,
et tantum constans in levitate sua est.“[19]
[6] „ceu saevum turba leonem
cum telis premit infensis, at territus ille,
asper, acerba tuens, retro redit,“[20]
[7] „Debitoris exemplum dissimile est, cui parum est pecuniam quaesisse, nisi solvit; illic enim stat acerbus super caput creditor, qui nullum diem gratis occidere patiatur;“[21]
[7] „Quis acerbior, quis insidiosior, quis crudelior umquam fuit?“[22]
[7] „scitum est enim illud Catonis ut multa: 'melius de quibusdam acerbos inimicos mereri quam eos amicos qui dulces videantur; illos verum saepe dicere, hos numquam'.“[23]
[7] „fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus, ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam acerbissimum hostem coercerent.“[24]
[8] „huic ille primum suasit, ne se moueret et exspectaret, quoad Alexandri filius regnum adipisceretur; sin aliqua cupiditate raperetur in Macedoniam, oblivisceretur omnium iniuriarum et in neminem acerbiore uteretur imperio.“[25]
[8] „omnes acerbissimas impiorum poenas pertulerunt“[26]
[8] „nos Cn. Pompei decretum de consili sententia pronuntiatum recognoscemus, cum legibus conferemus, cum foederibus, omnia acerbissima diligentia perpendemus?“[27]
[9] „is gratia Augustae floruerat, aptus alliciendis feminarum animis, dicax idem et Tiberium acerbis facetiis inridere solitus, quarum apud praepotentes in longum memoria est.“[28]
[9] „asperi procul dubio animi et linguae acerbae et immodice liberae fuit,“[29]
[10] „acerbum funus filiae faciet, si te carendum est.“ (Plaut. As. 595)[9]
[10] „acerba amatiost.“ (Plaut. Poen. 1096)[2]
[10] „Nam et praeteritorum recordatio est acerba et acerbior exspectatio reliquorum.“[30]
[10] „O magnum atque intolerandum dolorem! o gravem acerbamque fortunam!“[31]
[10] „tamen id funus, etsi miserum atque acerbum fuisset, iure indictum esse dicebant;“[32]
[10] „acerbum est ab aliquo circumveniri, acerbius a propinquo;“[33]
[10] „etsi erit vel acerbum auditu vel incredibile a M. Cicerone esse dictum“[34]
[10] „Multi sunt, qui non acerbum iudicent vivere, sed supervacuum.“[35]

Charakteristische Wortkombinationen:

[2] funus acerbum, mors acerba, partus acerbus, virgo acerba
[7] hostis acerbus, inimicus acerbus
[7] acerbus alicui/in aliquem
[8] imperium acerbum, lex acerba, poena acerba
[10] odium acerbum, recordatio acerba

Wortbildungen:

acerbare, acerbitas, acerbiter, peracerbus, semiacerbus

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–10] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „acerbus“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 75–76.
[1–10] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1 Seite 8.

Quellen:

  1. Michiel de Vaan: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. 1. Auflage. Brill, Leiden, Boston 2008, ISBN 978-90-04-16797-1 (Band 7 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), Seite 22.
  2. 2,0 2,1 Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus II: Miles Gloriosus, Mostellaria, Persa, Poenulus, Pseudolus, Rudens, Stichus, Trinummus, Truculentus, Vidularia, Fragmenta, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  3. Titus Lucretius Carus, De rerum natura, 2, 471–475
  4. Lucius Annaeus Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 50, 9
  5. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 61.
  6. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 75.
  7. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 85.
  8. Phaedrus, Fabulae, 4, 3, 4
  9. 9,0 9,1 9,2 Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  10. Lucius Annaeus Seneca, Dialogi, 6, 17, 7
  11. Publius Vergilius Maro, Aeneis, 6, 426–429
  12. Marcus Terentius Varro, Saturae Menippeae, 11
  13. Publius Ovidius Naso, Fasti, 647
  14. Titus Lucretius Carus, De rerum natura, 2, 410–413
  15. Lucius Annaeus Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 66, 5
  16. Publius Vergilius Maro, Georgica, 3, 146–150
  17. Publius Vergilius Maro, Aeneis, 12, 398–400
  18. Quintus Horatius Flaccus, Epistulae, 1, 17, 52–54
  19. Publius Ovidius Naso, Tristia, 5, 8, 16–19
  20. Publius Vergilius Maro, Aeneis, 9, 792–794
  21. Lucius Annaeus Seneca, De beneficiis, 7, 14, 5
  22. Marcus Tullius Cicero, In Verrem, 3, 192
  23. Marcus Tullius Cicero, Laelius de amicitia, 266
  24. Marcus Tullius Cicero, In Catilinam, 1, 3
  25. Cornelius, De viris illustribus, Eumenes, 6, 2
  26. Marcus Tullius Cicero, De lege agraria, 2, 92
  27. Marcus Tullius Cicero, Pro Lucio Cornelio Balbo, 11
  28. Cornelius Tacitus, Annales, 5, 2
  29. Titus Livius, Ab urbe condita, 39, 40, 10
  30. Marcus Tullius Cicero, Brutus, 266
  31. Marcus Tullius Cicero, In Verrem, 5, 119
  32. Marcus Tullius Cicero, De domo sua, 42
  33. Marcus Tullius Cicero, Pro Publio Quinctio, 96
  34. Marcus Tullius Cicero, Philippicae, 7, 8
  35. Lucius Annaeus Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 24, 26

Ähnliche Wörter (Latein):

ähnlich geschrieben und/oder ausgesprochen: acervus