Дніпро

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

Дніпро (Ukrainisch)[Bearbeiten]

Substantiv, m, Toponym[Bearbeiten]

Singular Plural

Nominativ Дніпро

Genitiv Дніпра

Dativ Дніпру
Дніпрові

Akkusativ Дніпро

Instrumental Дніпром

Lokativ Дніпрі
Дніпру

Vokativ Дніпре

Worttrennung:

Дні·про, kein Plural

Umschrift:

DIN 1460: Dnipro

Aussprache:

IPA: [d̪ɲ̻iˈprɔ̝], [d̪ʲn̪ʲiˈprɔ̝], [d̺ʲn̺ʲiˈprɔ̝]
Hörbeispiele: Lautsprecherbild Дніпро (Info), Lautsprecherbild Дніпро (Info)
Reime:

Bedeutungen:

[1] mit 2.201 Kilometern der drittlängste Fluss in Europa, der durch Russland, Belarus und die Ukraine fließt
[2] viertgrößte Stadt der Ukraine sowie Hauptort und Verwaltungssitz der Oblast Dnipropetrowsk (Oblast Sitscheslaw)

Herkunft:

[1] Der Gewässername (Hydronym) geht über ruthenisches Днѣпръ (Dnipr) auf altostslawisches Дънѣпръ (Dŭněprŭ) → orv zurück, als dessen Ausgangsform ein (nicht überliefertes aber erschlossenes) urslawisches *dъněprъ anzunehmen ist, dem seinerseits ein (erschlossenes) thrakisches *duno- ipro zugrundeliegt, dessen Erstglied verwandt ist mit Formen aus iranischen Sprachen wie beispielsweise awestisches 𐬛𐬁𐬥𐬎‎ (dānu) → aeFluss‘ und dessen Zweitglied mit Gewässernamen wie Ibr, Ibar und dergleichen.[1]
[2] Die Stadt trug seit ihrem Bestehen verschiedene Namen; seit der Sowjetzeit hieß sie Дніпропетровськ (Dnipropetrovsʹk→ uk. Am 15. Mai 2015 unterschrieb der damalige Präsident der Ukraine Petro Poroschenko ein Gesetz zum Verbot kommunistischer und nationalsozialistischer Propaganda, das sich auch auf im Sinne des Gesetzes propagandistisch belastete Orte und Straßen bezieht. Diese sollten binnen sechs Monaten umbenannt werden.[2][3] Da sich der Name Дніпропетровськ (Dnipropetrovsʹk→ uk auf Grigori Iwanowitsch Petrowski, den ehemaligen Vorsitzenden des Obersten Sowjets der Ukrainischen SSR, bezog, wurde die Stadt am 19. Mai 2016 auf Beschluss der Werchowna Rada in Дніпро (Dnipro→ uk umbenannt.[4]

Synonyme:

[1] schriftsprachlich seltener auch: Дніпр (Dnipr→ uk
[1] landschaftlich: Дніпер (Dniper→ uk
[1] dichterisch: Славутич (Slavutyč→ uk
[2] veraltet (1926–2016): Дніпропетровськ (Dnipropetrovsʹk→ uk
[2] historisch: Новий Кодак (Novyj Kodak→ uk, Катеринослав (Katerynoslav→ uk, Новоросійськ (Novorosijsʹk→ uk

Verkleinerungsformen:

[1, 2] Дніприк (Dnipryk→ uk

Oberbegriffe:

[1] річка (rička→ uk
[2] місто (misto→ uk
[2] адміністративний центр (administratyvnyj centr→ uk, обласний центр (oblasnyj centr→ uk

Beispiele:

[1] «Щоближче до Києва, рух на річці більшав. Спереду лежав пляж—піскуватий острів серед Дніпра, де три моторки невгавуче перевозили з пристані купальників.»[5]
(Ščoblyžče do Kyjeva, ruch na ričci bilʹšav. Speredu ležav pljaž—piskuvatyj ostriv sered Dnipra, de try motorky nevhavuče nerevozyly z prystani kupalʹnykiv.)
„Je näher sie Kyjiw kamen, desto reger wurde der Verkehr auf dem Fluss. Vor ihnen lag inmitten des Dnipro eine sandige Insel mit einem Strand, zu der drei Motorboote unentwegt Badegäste brachten.“[6]
[2]

Wortbildungen:

[1, 2] дніпрівський (dniprivsʹkyj→ uk, дніпровський (dniprovsʹkyj→ uk
[2] дніпрянин (dniprjanyn→ uk m / дніпрянка (dniprjanka→ uk f

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1] Ukrainischer Wikipedia-Artikel „Дніпро
[2] Ukrainischer Wikipedia-Artikel „Дніпро (місто)
[1] Сергій П. Левченко, Григорій Іванович Швець, Н. І. Дрозд: Каталог річок України. Видавництво Академії наук Української РСР, Київ 1957, Stichwort »Дніпро́«, Seite 70, Nummer 1068 (Digitalisat: PDF 18,2 MB auf chtyvo.org.ua).
[1] М. Т. Янко: Топонімічний словник України. Словник-довідник. “Знання”, Київ 1998, ISBN 5-7707-9443-7, Stichwort »Дніпро́«, Seite 117–118 (Internet Archive).
[1] В. К. Хільчевський: Дніпро. In: І. М. Дзюба, А. І. Жуковський, М. Г. Железняк та ін. (Гол. редкол.); НАН України, НТШ (Herausgeber): Енциклопедія сучасної України. Том 8: «Дл» – «Дя» (додаток «А» – «Г»), Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, Київ 2008, ISBN 978-966-02-4458-0 (Onlineausgabe).
[1] Вільний тлумачний словник. Новітній онлайновий словник української мови (2013–2018): „Дніпро“ (Onlineausgabe).
[*] Український мовно-інформаційний фонд (Herausgeber): “Словники України” online. Stichwort „Дніпро́ 1
[*] Український мовно-інформаційний фонд (Herausgeber): “Словники України” online. Stichwort „Дніпро́ 2
[*] Горох, Wörterbücher zur ukrainischen Sprache auf goroh.pp.ua; Stichwort „Дніпро“ (Flexion)
[1, 2] UDEW – Das Online-Wörterbuch Ukrainisch-Deutsch-Ukrainisch „Дніпро

Quellen:

  1. Jaroslav B. Rudnyc'kyj: An Etymological Dictionary of the Ukrainian Language. VolumeⅡ (Parts 1–11) Д – ь, University of Ottawa Press, [Ottawa] 1982, Stichwort »Дніпро«, Seite 154–155 (Zitiert nach Internet Archive).
  2. Про засудження комуністичного та націонал-соціалістичного (нацистського) тоталітарних режимів в Україні та заборону пропаганди їхньої символіки (№ 317-VIII). Верховна Рада України, 9. April 2015, abgerufen am 24. Februar 2024 (Ukrainisch).
  3. Порошенко підписав закони про декомунізацію. In: Ukrajinska Prawda. 15. Mai 2015 (URL, abgerufen am 24. Februar 2024).
  4. Про перейменування міста Дніпропетровськ Дніпропетровської області (Постанова № 1375-VIII). Верховна Рада України, 19. Mai 2016, abgerufen am 24. Februar 2024 (Ukrainisch).
  5. Валеріян Підмогильний: Місто. Роман. Видання друге, Книгоспілка, Київ 1929, Seite 9 (Zitiert nach Digitalisat; PDF: 13,2 MB auf Commons; Erstausgabe 1928).
  6. Walerjan Pidmohylnyj: Die Stadt. Erste Auflage. Guggolz Verlag, Berlin 2022 (Originaltitel: Місто, übersetzt von Alexander Kratochvil, Lukas Joura, Jakob Wunderwald und Lina Zalitok aus dem Ukrainischen), ISBN 978-3-945370-35-3, Seite 15 (ukrainische Originalausgabe 1928).