μέτρον

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

μέτρον (Altgriechisch)[Bearbeiten]

Substantiv, n[Bearbeiten]

Singular Plural

Nominativ τὸ μέτρον τὰ μέτρα

Genitiv τοῦ μέτρου τῶν μέτρων

Dativ τῷ μέτρῳ τοῖς μέτροις

Akkusativ τὸ μέτρον τὰ μέτρα

Vokativ (ὦ) μέτρον (ὦ) μέτρα

Worttrennung:

μέ·τρον, Plural: μέ·τρα

Umschrift:

DIN 31634: metron

Aussprache:

IPA: […]
Hörbeispiele: —

Bedeutungen:

[1] Gerät zum Erfassen einer bestimmten Größe: Maß, Maßstab, Messstange
[2] meist räumlich: etwas , das gemessen worden ist oder messbar ist: Maß, Ausdehnung, Länge, Strecke
[3] übertragen: Ziel, Blüte, Reife, volles Maß
[4] rechtes Maß, Ebenmaß, Gleichmaß
[5] Lyrik: Silbenmaß, Versmaß (Metrum)

Herkunft:

etymologisch verwandt mit μῆτις (mētis☆) → grc sowie sanskrit मात्रा (mātrā) → sa, das seinerseits eine Ableitung zu dem Verb मामि (māti) → sa (verwandt mit lateinisch metiri → la) ist[1][2]

Beispiele:

[1] „ἀλλ’ ὥς τ’ ἀμφ’ οὔροισι δύ’ ἀνέρε δηριάασθον
μέτρ’ ἐν χερσὶν ἔχοντες ἐπιξύνῳ ἐν ἀρούρῃ,“[3]
[1] „χωρὶς δ’ Ἀτρεΐδῃς Ἀγαμέμνονι καὶ Μενελάῳ
δῶκεν Ἰησονίδης ἀγέμεν μέθυ χίλια μέτρα.“[4]
[1] „εἴκοσι δ’ ἔστω μέτρα μυληφάτου ἀλφίτου ἀκτῆς.“[5]
[1] „ἓν δέπας ἐμπλήσας ὕδατος ἀνὰ εἴκοσι μέτρα
χεῦ’, ὀδμὴ δ’ ἡδεῖα ἀπὸ κρητῆρος ὀδώδει,
θεσπεσίη· τότ’ ἂν οὔ τοι ἀποσχέσθαι φίλον ἦεν.“[6]
[1] „εὖ μὲν μετρεῖσθαι παρὰ γείτονος, εὖ δ’ ἀποδοῦναι,
αὐτῷ τῷ μέτρῳ, καὶ λώιον αἴ κε δύνηαι,
ὡς ἂν χρηίζων καὶ ἐς ὕστερον ἄρκιον εὕρῃς.“[7]
[1] „μέτρῳ δ’ εὖ κομίσασθαι ἐν ἄγγεσιν·“[8]
[2] „τόν γ’ εἴ πως σὺ δύναιο λοχησάμενος λελαβέσθαι,
ὅς κέν τοι εἴπῃσιν ὁδὸν καὶ μέτρα κελεύθου
νόστον θ’, ὡς ἐπὶ πόντον ἐλεύσεαι ἰχθυόεντα.“[9]
[2] „δείξω δή τοι μέτρα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης,“[10]
[2] „ἀπέχει δὲ μάλιστα ὁ Ὠρωπὸς τῆς τῶν Ἐρετριῶν πόλεως θαλάσσης μέτρον ἑξήκοντα σταδίους.“[11]
[2] „ἵνα δ’ εἴη μέτρον ἐναργές τι πρὸς ἄλληλα βραδυτῆτι καὶ τάχει καὶ τὰ περὶ τὰς ὀκτὼ φορὰς πορεύοιτο, φῶς ὁ θεὸς ἀνῆψεν ἐν τῇ πρὸς γῆν δευτέρᾳ τῶν περιόδων, ὃ δὴ νῦν κεκλήκαμεν ἥλιον, ἵνα ὅτι μάλιστα εἰς ἅπαντα φαίνοι τὸν οὐρανὸν μετάσχοι τε ἀριθμοῦ τὰ ζῷα ὅσοις ἦν προσῆκον, μαθόντα παρὰ τῆς ταὐτοῦ καὶ ὁμοίου περιφορᾶς.“[12]
[2] „ἥτις δ’ ἐστί ποτε ἰσότης ἡ τοῦτο αὐτὸ δυναμένη, διὰ τὸ μὴ σφόδρα σαφὴς εἶναι σφόδρα ἡμᾶς διαταράττει. δυοῖν γὰρ ἰσοτήτοιν οὔσαιν, ὁμωνύμοιν μέν, ἔργῳ δὲ εἰς πολλὰ σχεδὸν ἐναντίαιν, τὴν μὲν ἑτέραν εἰς τὰς τιμὰς πᾶσα πόλις ἱκανὴ παραγαγεῖν καὶ πᾶς νομοθέτης, τὴν μέτρῳ ἴσην καὶ σταθμῷ καὶ ἀριθμῷ, κλήρῳ ἀπευθύνων εἰς τὰς διανομὰς αὐτήν· τὴν δὲ ἀληθεστάτην καὶ ἀρίστην ἰσότητα οὐκέτι ῥᾴδιον παντὶ ἰδεῖν.“
[3] „Φόρκυνος δέ τίς ἐστι λιμήν, ἁλίοιο γέροντος,
ἐν δήμῳ Ἰθάκης· δύο δὲ προβλῆτες ἐν αὐτῷ
ἀκταὶ ἀπορρῶγες, λιμένος πότι πεπτηυῖαι,
αἵ τ’ ἀνέμων σκεπόωσι δυσαήων μέγα κῦμα
ἔκτοθεν· ἔντοσθεν δέ τ’ ἄνευ δεσμοῖο μένουσι
νῆες ἐΰσσελμοι, ὅτ’ ἂν ὅρμου μέτρον ἵκωνται.“[13]
[3] „αὐτὰρ ἐπεί ῥ’ ἥβης ἐρικυδέος ἵκετο μέτρον,
αὐτοῦ μιν κατέρυκε, δίδου δ’ ὅ γε θυγατέρα ἥν·“[14]
[3] „ἀλλ’ ὅτ’ ἄρ’ ἡβήσαι τε καὶ ἥβης μέτρον ἵκοιτο,
παυρίδιον ζώεσκον ἐπὶ χρόνον, ἄλγε’ ἔχοντες
ἀφραδίῃς·“[15]
[3] „σοὶ ταὐτὸν ἥβης, εἴπερ ἦν, εἶχ’ ἂν μέτρον.“[16]
[3] „ἄλλος Ὀλυμπιάδων Μουσέων πάρα δῶρα διδαχθείς,
ἱμερτῆς σοφίης μέτρον ἐπιστάμενος·“[17]
[3] „γνωμοσύνης δ’ ἀφανὲς χαλεπώτατόν ἐστι νοῆσαι
μέτρον, ὃ δὴ πάντων πείρατα μοῦνον ἔχει.“[18]
[4] „μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρὸς δ’ ἐπὶ πᾶσιν ἄριστος.“[19]
[4] „γλώσσης τοι θησαυρὸς ἐν ἀνθρώποισιν ἄριστος
φειδωλῆς, πλείστη δὲ χάρις κατὰ μέτρον ἰούσης·“[20]
[4] „ἕπεται δ’ ἐν ἑκάστῳ
μέτρον· νοῆσαι δὲ καιρὸς ἄριστος.“[21]
[4] „χρὴ δὲ κατ’ αὐτὸν αἰ-
εὶ παντὸς ὁρᾶν μέτρον.“[22]
[4] „καὶ ξένων εὐεργεσίαις ἀγαπᾶται,
μέτˈρα μὲν γνώμᾳ διώκων, μέτˈρα δὲ καὶ κατέχων
γλῶσσα δ’ οὐκ ἔξω φρενῶν φαί-
ης κέ νιν ἄνδρ’ ἐν ἀεθˈληταῖσιν ἔμμεν
Ναξίαν πέτˈραις ἐν ἄλλαις χαλκοδάμαντ’ ἀκόναν.“[23]
[4] „τὰ μὲν ἴδια δικαστήρια ταύτῃ πῃ γιγνόμενα μέτρον ἂν ἔχοι·“[24]
[5] „(Σω.) ἄγε δή, τί βούλει πρῶτα νυνὶ μανθάνειν
ὧν οὐκ ἐδιδάχθης πώποτ’ οὐδέν; εἰπέ μοι.
πότερον περὶ μέτρων ἢ περὶ ἐπῶν ἢ ῥυθμῶν;
(Στ.) περὶ τῶν μέτρων ἔγωγ’· ἔναγχος γάρ ποτε
ὑπ’ ἀλφιταμοιβοῦ παρεκόπην διχοινίκῳ.
(Σω.) οὐ τοῦτ’ ἐρωτῶ σ’, ἀλλ’ ὅτι κάλλιστον μέτρον
ἡγεῖ, πότερον τὸ τρίμετρον ἢ τὸ τετράμετρον;“[25]
[5] „Φέρε δή, εἴ τις περιέλοι τῆς ποιήσεως πάσης τό τε μέλος καὶ τὸν ῥυθμὸν καὶ τὸ μέτρον, ἄλλο τι ἢ λόγοι γίγνονται τὸ λειπόμενον;“[26]
[5] „ποιηταὶ δὲ ἀνθρώπινοι σφόδρα τὰ τοιαῦτα ἐμπλέκοντες καὶ συγκυκῶντες ἀλόγως, γέλωτ’ ἂν παρασκευάζοιεν τῶν ἀνθρώπων ὅσους φησὶν Ὀρφεὺς λαχεῖν ὥραν τῆς τέρψιος. ταῦτά γε γὰρ ὁρῶσι πάντα κυκώμενα, καὶ ἔτι διασπῶσιν οἱ ποιηταὶ ῥυθμὸν μὲν καὶ σχήματα μέλους χωρίς, λόγους ψιλοὺς εἰς μέτρα τιθέντες, μέλος δ’ αὖ καὶ ῥυθμὸν ἄνευ ῥημάτων, ψιλῇ κιθαρίσει τε καὶ αὐλήσει προσχρώμενοι, ἐν οἷς δὴ παγχάλεπον ἄνευ λόγου γιγνόμενον ῥυθμόν τε καὶ ἁρμονίαν γιγνώσκειν ὅτι τε βούλεται καὶ ὅτῳ ἔοικε τῶν ἀξιολόγων μιμημάτων·“[27]
[5] „κἀγὼ δὲ μαρτυρῶ τούτοις· ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τῶν ἐν μέτρῳ πεποιημένων ἐπῶν τοὺς μὴ μελετῶντας ἐπιλανθανομένους, οὕτω καὶ τῶν διδασκαλικῶν λόγων τοῖς ἀμελοῦσι λήθην ἐγγιγνομένην. ὅταν δὲ τῶν νουθετικῶν λόγων ἐπιλάθηταί τις, ἐπιλέλησται καὶ ὧν ἡ ψυχὴ πάσχουσα τῆς σωφροσύνης ἐπεθύμει·“[28]
[5] „φράσω δὲ ἄνευ μέτρου· οὐ γάρ εἰμι ποιητικός“[29]
[5] „ Δοῖμεν δέ γέ που ἂν καὶ τοῖς προστάταις αὐτῆς, ὅσοι μὴ ποιητικοί, φιλοποιηταὶ δέ, ἄνευ μέτρου λόγον ὑπὲρ αὐτῆς εἰπεῖν, ὡς οὐ μόνον ἡδεῖα ἀλλὰ καὶ ὠφελίμη πρὸς τὰς πολιτείας καὶ τὸν βίον τὸν ἀνθρώπινόν ἐστιν·“[30]
[5] „δεόμεθά τι, ὦ Φαῖδρε, Λυσίαν τε περὶ τούτων ἐξετάσαι καὶ ἄλλον ὅστις πώποτέ τι γέγραφεν ἢ γράψει, εἴτε πολιτικὸν σύγγραμμα εἴτε ἰδιωτικόν, ἐν μέτρῳ ὡς ποιητὴς ἢ ἄνευ μέτρου ὡς ἰδιώτης;“[31]

Wortbildungen:

μετρέω, μέτριος, περίμετρος, σύμμετρος

Übersetzungen[Bearbeiten]

 [*] Übersetzungen umgeleitet

Für [1] siehe Übersetzungen zu Maß2 n, zu Maßstab1, zu Messstange f

Für [2] siehe Übersetzungen zu Maß n, zu Ausdehnung1 f, zu Länge f, zu Strecke1 f

Für [3] siehe Übersetzungen zu Ziel1 f, zu Blüte f, zu Reife f

Für [4] siehe Übersetzungen zu Ebenmaß n, zu Gleichmaß n

Für [5] siehe Übersetzungen zu Silbenmaß n, zu Versmaß n

[1–5] Wilhelm Pape, bearbeitet von Max Sengebusch: Handwörterbuch der griechischen Sprache. Griechisch-deutsches Handwörterbuch. Band 1: Α–Κ, Band 2: Λ–Ω. 3. Auflage, 6. Abdruck, Vieweg & Sohn, Braunschweig 1914. Stichwort „μέτρον“.
[1–5] Henry George Liddell, Robert Scott, revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones with assistance of Roderick McKenzie: A Greek-English Lexicon. Clarendon Press, Oxford 1940. Stichwort „μέτρον“.
[1–3, 5] Wilhelm Gemoll: Griechisch-deutsches Schul- und Handwörterbuch. Von W. Gemoll und K. Vretska. 10. Auflage. Oldenbourg, München 2006, ISBN 978-3-637-00234-0, Seite 533

Quellen:

  1. ↑ Hjalmar Frisk, Griechisches Etymologisches Wörterbuch: „μέτρον“
  2. ↑ Wilhelm Gemoll: Griechisch-deutsches Schul- und Handwörterbuch. Von W. Gemoll und K. Vretska. 10. Auflage. Oldenbourg, München 2006, ISBN 978-3-637-00234-0, Seite 533
  3. ↑ Homer, Ilias, 12,421–422
  4. ↑ Homer, Ilias, 7,470–471
  5. ↑ Homer, Odyssee, 2,355
  6. ↑ Homer, Odyssee, 9,209–211
  7. ↑ Hesiod, Opera et dies, 349–351
  8. ↑ Hesiod, Opera et dies, 600
  9. ↑ Homer, Odyssee, 388–390
  10. ↑ Hesiod, Opera et dies, 648
  11. ↑ Thucydides, Historiae, 8,95
  12. ↑ Platon, Timaeus, 39b–c
  13. ↑ Homer, Odyssee, 13,96–101
  14. ↑ Homer, Ilias, 225–226
  15. ↑ Hesiod, Opera et dies, 132–134
  16. ↑ Euripides, Ion, 354
  17. ↑ Solon, 13,51–52
  18. ↑ Solon, 16,1–2
  19. ↑ Hesiod, Opera et dies, 694
  20. ↑ Hesiod, Opera et dies, 719–720
  21. ↑ Pindar, Olympia, 13,45–46
  22. ↑ Pindar, Pythia, 2,34
  23. ↑ Pindar, Isthmia, 6,70–72
  24. ↑ Platon, Leges, 957a
  25. ↑ Aristophanes, Nubes, 636–642
  26. ↑ Platon, Gorgias, 502c
  27. ↑ Platon, Leges, 669d
  28. ↑ Xenophon, Memorabilia, 1,2,21
  29. ↑ Platon, Respublica, 393d
  30. ↑ Platon, Respublica, 607d
  31. ↑ Platon, Phaedrus, 258d


Abgerufen von „https://de.wiktionary.org/w/index.php?title=μέτρον&oldid=9765687“