avus

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

avus (Latein)[Bearbeiten]

Substantiv, m[Bearbeiten]

Kasus Singular Plural
Nominativ avus avī
Genitiv avī avōrum
Dativ avō avīs
Akkusativ avum avōs
Vokativ ave avī
Ablativ avō avīs

Alternative Schreibweisen:

auus, avvs

Nebenformen:

archaisch: avos

Worttrennung:

a·vus, Plural: a·vi

Aussprache:

IPA: [ˈavʊs], Plural: [ˈaviː], antik: *[ˈawʊs], Plural: *[ˈawiː]
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] Vater eines Elternteils; Großvater
[2] meist poetisch: Ahn, Ahnherr, Vorfahr

Herkunft:

seit Plautus bezeugtes Erbwort aus dem uritalische *awo-, das sich seinerseits auf das indogermanische *h2euh2- ‚Großvater (mütterlicherseits)‘ zurückführen lässt; somit etymologisch verwandt mit altirisch aue → sga, mittelwalisisch ewythr → wlm, bretonisch eontr → br, hethitisch huhha-, keilschrift-luwisch hūha-, hieroglyphen-luwisch huha-, lykisch χuge-, armenisch հաւ (haw) → hz, altpreußisch awis → prg, litauisch avynas → lt, altkirchenslawisch ujь, serbokroatisch ујак (ujak→ sh, gotisch 𐌰𐍅𐍉 (awo) → got und altisländisch œ → non[1]

Weibliche Wortformen:

[1] avia

Beispiele:

[1] „certumst, intro rumpam in aedis: ubi quemque hominem aspexero, / si ancillam seu servom sive uxorem sive adulterum / seu patrem sive avom videbo, optruncabo in aedibus.“ (Plaut. Amph. 1048–1050)[2]
[1] „ibi mei sunt maiores siti, pater, avos, proavos, abavos.“ (Plaut. Mil. 1373)[3]
[1] „interfectus est propter quasdam seditionum suspiciones C. Gracchus, clarissimo patre, avo, maioribus, occisus est cum liberis M. Fulvius consularis;“ (Cic. Cat. 1,4)[4]
[1] „Non patrem tuum videras, non patruum, non avum, non proavum, non abavum, non atavum audieras consules fuisse;“ (Cic. Cael. 34)[5]
[1] „credo, sic mater, sic †liber† avunculus eius, / sic maternus avus dixerat atque avia.“ (Catull. 84,5–6)[6]
[1] „in eo proelio ex equitibus nostris interficiuntur quattuor et septuaginta, in his vir fortissimus Piso Aquitanus amplissimo genere natus, cuius avus in civitate sua regnum obtinuerat, amicus a senatu nostro appellatus.“ (Caes. Gall. 4,12,4–5)[7]
[1] „verum ego iis finibus eiectus sum, quos maioribus meis populus Romanus dedit, unde pater et avos meus una vobiscum expulere Syphacem et Carthaginiensis.“ (Sal. Iug. 14,8)[8]
[1] „Adversus iniuriam decreti cum multi magis fremerent quam quisquam unus recusare auderet, P. Numitorius puellae avus et sponsus Icilius interveniunt;“ (Liv. 3,45,4)[9]
[1] „an vos cariores Civili Batavisque et Transrhenanis gentibus creditis, quam maioribus eorum patres avique vestri fuerunt?“ (Tac. hist. 4,73,3)[10]
[2] „petit ante alios pulcherrimus omnis / Turnus, avis atavisque potens, quem regia coniunx / adiungi generum miro properabat amore;“ (Verg. Aen. 7,55–57)[11]
[2] „Mantua dives avis, sed non genus omnibus unum:“ (Verg. Aen. 10,201)[12]
[2] „si cui fama fuit per avita tropaea decori, / Afra Numantinos regna loquuntur avos:“ (Prop. 4,11,29–30)[13]
[2] „verum et Hanno Carthaginiensis exploratum missus a suis, cum per oceani ostium exisset magnam partem eius circumvectus, non se mari sed commeatu defecisse memoratu rettulerat, et Eudoxus quidam avorum nostrorum temporibus cum Lathyrum regem Alexandriae profugeret, Arabico sinu egressus per hoc pelagus, ut Nepos adfirmat, Gades usque pervectus est:“ (Mela 3,90)[14]

Wortbildungen:

abavus, atavus, avitus, avunculus, proavus, tritavus

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1] Lateinischer Wikipedia-Artikel „avus
[1, 2] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „avus“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 767.
[1, 2] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „avus
[1, 2] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1
[1, 2] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „auus“ Seite 242.
[1, 2] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 2. Band An – Byzeres, Teubner, Leipzig 1901–1906, ISBN 3-322-00000-1, Spalte 1609, Zeile 65 – Spalte 1612, Zeile 55.

Quellen:

  1. Michiel de Vaan: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. 1. Auflage. Brill, Leiden, Boston 2008, ISBN 978-90-04-16797-1 (Band 7 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), Seite 66.
  2. Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  3. Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus II: Miles Gloriosus, Mostellaria, Persa, Poenulus, Pseudolus, Rudens, Stichus, Trinummus, Truculentus, Vidularia, Fragmenta, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  4. Marcus Tullius Cicero: Orationes in L. Catilinam quattuor. In: Tadeusz Maslowski (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 1. Auflage. Fasc. 17, B. G. Teubner, München/Leipzig 2003, ISBN 3-598-71187-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 9.
  5. Marcus Tullius Cicero: Orationes: Pro Sex. Roscio, De imperio Cn. Pompei, Pro Cluentio, In Catilinam, Pro Murena, Pro Caelio. In: Albert Curtis Clark (Herausgeber): Orationes. 1. Auflage. Tomus I, Clarendon Press, Oxford 1909 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis; ohne Seitenangabe).
  6. Catullus Veronensis; Werner Eisenhut (Herausgeber): Liber. 1. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1983 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 87.
  7. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 56.
  8. C. Sallustius Crispus; Alfons Kurfess (Herausgeber): Catilina, Iugurtha, Fragmenta ampliora. stereotype 3. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1991, ISBN 3-519-01763-6 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1957), Seite 64.
  9. Titus Livius; Robert Seymour Conway, Charles Flamstead Walters (Herausgeber): Ab urbe condita. 1. Auflage. Tomus I: Libri I–V, Clarendon Press Press, Oxford/New York 1914 (Scriptorum classicorum bibliotheca Oxoniensis; ohne Seitenangabe).
  10. Publius Cornelius Tacitus: Historiae. In: Kenneth Wellesley (Herausgeber): Libri qui supersunt. 1. Auflage. Tomus II, Pars prima, B. G. Teubner, Leipzig 1989, ISBN 3-322-00671-9 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 161.
  11. Publius Vergilius Maro; Gian Biagio Conte (Herausgeber): Aeneis. 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2019, ISBN 978-3-11-064737-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 178.
  12. Publius Vergilius Maro; Gian Biagio Conte (Herausgeber): Aeneis. 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2019, ISBN 978-3-11-064737-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 269.
  13. Sextus Propertius; Paolo Fedeli (Herausgeber): Elegiarum libri IV. stereotype Auflage der korr. 1. Auflage. K. G. Saur, München/Leipzig 2006, ISBN 978-3-598-71739-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1994), Seite 278.
  14. Pomponius Mela; Karl Frick (Herausgeber): De chorographia libri tres. 1. Auflage. Teubner, Leipzig 1880 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 75–76.
Ähnliche Wörter:
AVUS, Avus