autumnus

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

autumnus (Latein)[Bearbeiten]

Substantiv, m[Bearbeiten]

Kasus Singular Plural
Nominativ autumnus autumnī
Genitiv autumnī autumnōrum
Dativ autumnō autumnīs
Akkusativ autumnum autumnōs
Vokativ autumne autumnī
Ablativ autumnō autumnīs

Nebenformen:

autumnum

Worttrennung:

au·tum·nus, Genitiv: au·tum·nī

Aussprache:

IPA: [aʊ̯ˈtʊmnʊs]
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] klassischlateinisch: Jahreszeit zwischen Sommer und Winter; Herbst
[2] klassischlateinisch, übertragen: Herbstfrüchte, Ernte

Herkunft:

seit Ennius bezeugt; die Etymologie ist nicht geklärt; wahrscheinlich liegt eine Entlehnung vor;[1] vielleicht eine Entlehnung aus dem Etruskischen wie der Göttername Vertumnus → la; in der Antike wurde das Substantiv volksetymologisch von dem Verb augere → la abgeleitet, was die Schreibweise auctumnus → la in einigen Manuskripten erklärt[2]

Gegenwörter:

[1] aestas, hiems, ver

Oberbegriffe:

[1] tempus anni (Jahreszeit)

Beispiele:

[1] „Aestatem autumnus sequitur, post acer hiemps it“ (Enn. Ann. 424)[3]
[1] „stercilinum magnum stude ut habeas; stercus sedulo conserva: cum exportable, purgato et comminuito: per autumnum evehito.“ (Cato. agr. 5,8)[4]
[1] „cumque autumno terra se ad concipiendas fruges patefecerit, hieme ad concipiendas relaxarit, astiva maturitate alia mitigaverit, alia torruerit.“ (Cic. rep. 4,25 = 4,1)[5]
[1] „erat in magnis Caesari difficultatibus res, ne maiorem aestatis partem flumine impediretur, quod non fere ante autumnum Elaver vado transiri solet.“ (Cic. Gall. 7,35,1)[6]
[1] „atque eae ipsae copiae hoc infrequentiores inponuntur, quod multi [Galli] tot bellis defecerant, longumque iter ex Hispania magnum numerum deminuerat, et gravis autumnus in Apulia circumque Brundisium ex saluberrimis Galliae et Hispaniae regionibus omnem exercitum valetudine temptaverat.“ (Cic. civ. 3,2,3)[7]
[1] „magna pars deperiit, quod accidere tot proeliis fuit necesse, multos autumni pestilentia in Italia consumpsit, multi domum discesserunt, multi sunt relicti in continenti.“ (Cic. civ. 3,87,2)[8]
[1] „poma dat autumnus, formosa est messibus aestas, / ver praebet flores, igne levatur hiems.“ (Ov. rem. 187–188)[9]
Obst gibt der Herbst, der Sommer ist schön durch Ernte, / der Frühling bereitet Blumen, mit Feuer wird der Winter gelindert.
oder
Obst beut dar der Herbst; schön ist durch die Ernten der Sommer; / Blumen gewährt der Lenz; Feuer den Winter beschwört.[10]
[1] „Autumnum quidam dictum existimant, quod tunc maxime augeantur hominum opes, coactis agrorum fructibus.“ (Fest. p.23M)[11]
[2] „incessit totumque tulit praedivite cornu / autumnum et mensas, felicia poma, secundas.“ (Ov. met. 9,91–92)[12]
[2] „paucaque laudatae dedit oscula, qualia numquam / vera dedisset anus, glaebaque incurva resedit / suspiciens pandos autumni pondere ramos.“ (Ov. met. 14,658–660)[13]

Wortbildungen:

autumnalis, autumnare, autumnascere, autumninus, autumnitas

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1] Lateinischer Wikipedia-Artikel „autumnus
[1, 2] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „1. autumnus“ (Zeno.org)
[1] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „autumnus
[1, 2] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „autumnus¹“ Seite 242.

Quellen:

  1. Michiel de Vaan: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. 1. Auflage. Brill, Leiden, Boston 2008, ISBN 978-90-04-16797-1 (Band 7 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), Seite 61.
  2. Alfred Ernout, Alfred Meillet: Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots. durch Jacques André vermehrte und korrigierte Neuauflage der 4. Auflage. Klincksieck, Paris 2001, ISBN 2-252-03277-4, Seite 61.
  3. Johann Vahlen (Herausgeber): Ennianae poesis reliquiae. 2. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1903 (Internet Archive), Seite 76.
  4. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 15.
  5. Marcus Tullius Cicero; J. G. F. Powell (Herausgeber): De re publica, De legibus, Cato maior de senectute, Laelius de amicitia. 1. Auflage. Oxford University Press, Oxford 2006, ISBN 978-0-19-814669-8, Seite 125.
  6. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 122.
  7. Gaius Iulius Caesar: Bellum civile. In: Alfred Klotz (Herausgeber): Commentarii. stereotype 2. Auflage. Vol. II, B. G. Teubner, Berlin/New York 2009, ISBN 978-3-598-71125-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1950), Seite 85.
  8. Gaius Iulius Caesar: Bellum civile. In: Alfred Klotz (Herausgeber): Commentarii. stereotype 2. Auflage. Vol. II, B. G. Teubner, Berlin/New York 2009, ISBN 978-3-598-71125-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1950), Seite 141.
  9. Publius Ovidius Naso; Antonio Ramírez de Verger (Herausgeber): Carmina amatoria. Amores, Medicamina faciei femineae, Ars amatoria, Remedia amoris. 2. Auflage. K. G. Saur, München/Leipzig 2006, ISBN 978-3-598-71844-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 274.
  10. Heinrich Lindemann, 1861
  11. 21.
  12. Publius Ovidius Naso; William S. Anderson (Herausgeber): Metamorphoses. stereotype, 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71565-5 (Erstauflage 1982, Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 206.
  13. Publius Ovidius Naso; William S. Anderson (Herausgeber): Metamorphoses. stereotype, 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71565-5 (Erstauflage 1982, Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 351.

Adjektiv[Bearbeiten]

Nominativ Singular und Adverbia
Steigerungsstufe m f n Adverb
Positiv autumnus autumna autumnum autumnē
Komparativ
Superlativ
Alle weiteren Formen: Flexion:autumnus

Worttrennung:

au·tum·nus, au·tum·na, au·tum·num

Bedeutungen:

[1] klassischlateinisch: herbstlich, Herbst-

Beispiele:

[1] „post imbrem autumnum, rapinam, pabulum lupinumque serito.“ (Cato agr. 5,8)[1]

Charakteristische Wortkombinationen:

[1] frigus autumnum – herbstliche Kälte

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „2. autumnus“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 750–751.
[1] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „autumnus

Quellen:

  1. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 15.
Ähnliche Wörter:
autumn