auster

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

auster (Latein)[Bearbeiten]

Substantiv, m[Bearbeiten]

Kasus Singular Plural
Nominativ auster austri
Genitiv austri austrorum
Dativ austro austris
Akkusativ austrum austros
Vokativ auster austri
Ablativ austro austris

Worttrennung:

aus·ter, Genitiv: aus·tri

Bedeutungen:

[1] Südwind
[2] übertragen: Süden

Herkunft:

seit Plautus bezeugtes Erbwort aus dem uritalischen *aus-tero- ‚morgendlich‘, das sich auf das indogermanische *h₂eus-tero- zurückführen lässt; urverwandt mit sanskritisch उस्रा (usrā-) → sa, altgriechisch αὔριον (aurion→ grc, litauisch aušra → lt, lettisch austra → lv, altkirchenslawisch утро (utro) → cu sowie althochdeutsch ostara → goh[1]

Verkleinerungsformen:

[1] austellus

Oberbegriffe:

[1] ventus

Beispiele:

[1] „hic favonius serenust, istic auster imbricus;“ (Plaut. Merc. 876)[2]
[1] „Concurrunt veluti venti cum spiritus austri“ (Enn. ann. 443)[3]
[1] „ulmeam, pineam, nuceam, hanc atque aliam materiem omnem cum effodies, luna decrescente eximito postmeridie sine vento austro:“ (Cato agr. 31,2)[4]
[1] „Rex Cotus ille duo hos ventos, austrum atque aquilonem / novisse aiebat solos, sed demagis istos / ex nimbo austellos nec nosse nec esse putare.“ (Lucil. 527–529)[5]
[1] „nec ita multum provectus, reiectus Austro sum in eum ipsum locum unde conscenderam.“ (Cic. Phil. 1,7)[6]
[1] „et umor adlapsus extrinsecus, ut in tectoriis videmus austro, sudorem videtur imitari.“ (Cic. div. 2,58)[7]
[1] „itaque in medio Achaico cursu cum etesiarum diebus Auster me in Italiam quasi dissuasor mei consili rettulisset, te vidi Veliae, doluique vehementer.“ (Cic. ad Brut. 1,15,5)[8]
[1] „Illi adhibita audacia et virtute administrantibus M. Antonio et Fufio Caleno, multum ipsis militibus hortantibus neque ullum periculum pro salute Caesaris recusantibus, nacti austrum naves solvunt atque altero die Apolloniam Dyrrachiumque praetervehuntur.“ (Caes. civ. 3,26,1)[9]
[1] „idem auster increbruit nostrisque praesidio fuit,“ (Caes. civ. 3,26,2)[9]
[1] „nacti portum, qui appellatur Nymphaeum, ultra Lissum milia passuum III, eo naves introduxerunt — qui portus ab Africo tegebatur, ab austro non erat tutus — leviusque tempestatis quam classis periculum aestimaverunt. quo simulatque intro est itum, incredibili felicitate auster, qui per biduum flaverat, in Africum se vertit.“ (Caes. civ. 3,26,4–5)[10]
[2] „Asia enim iacet ad meridiem et austrum, Europa ad septemtriones et aquilonem.“ (Varro l.l. 5,31)[11]
[2] „nonne luna, ut ab sole discedit ad aquilonem et inde redit in eandem viam, sic inde fertur ad austrum et regreditur inde?“ (Varro l.l. 9,25)[12]

Wortbildungen:

australis, austrifer, austrinalis, austrinus

Entlehnungen:

italienisch: austro, spanisch: austro

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1, 2] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „1. auster“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 744–745.
[1, 2] PONS Latein-Deutsch, Stichwort: „auster
[1] dict.cc Latein-Deutsch, Stichwort: „auster
[1, 2] Langenscheidt Latein-Deutsch, Stichwort: „auster
[1, 2] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „auster¹“ Seite 240.

Quellen:

  1. Michiel de Vaan: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. 1. Auflage. Brill, Leiden, Boston 2008, ISBN 978-90-04-16797-1 (Band 7 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), „auster“ Seite 64.
  2. Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  3. Johann Vahlen (Herausgeber): Ennianae poesis reliquiae. 2. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1903 (Internet Archive), Seite 80.
  4. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 38.
  5. Gaius Lucilius; Friedrich Marx (Herausgeber): C. Lucilii Carminum Reliquiae. 1. Auflage. Volumen prius: Prolegomena Testimona Fasti Luciliani Carminum Reliquiae Indices, B. G. Teubner, Leipzig 1904, Seite 36.
  6. Marcus Tullius Cicero: In M. Antonium orationes Philippicae XIV. In: Paolo Fedeli (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. 2. Auflage. Fasc. 28, B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1986, ISSN 0233-1160 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1982), Seite 3.
  7. Marcus Tullius Cicero: De divinatione, De fato / Timaeus. In: Wilhelm Ax (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 46, B. G. Teubner, Stuttgart 1965 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1938), Seite 88.
  8. Marcus Tullius Cicero; D. R. Shackleton Bailey (Herausgeber): Epistulae ad Quintum fratrem, Epistulae ad M. Brutum. Accedunt Commentariolum petitionis, Fragmenta epistularum. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart 1988, ISBN 3-519-01211-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 118.
  9. 9,0 9,1 Gaius Iulius Caesar: Bellum civile. In: Alfred Klotz (Herausgeber): Commentarii. stereotype 2. Auflage. Vol. II, B. G. Teubner, Berlin/New York 2009, ISBN 978-3-598-71125-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1950), Seite 101.
  10. Gaius Iulius Caesar: Bellum civile. In: Alfred Klotz (Herausgeber): Commentarii. stereotype 2. Auflage. Vol. II, B. G. Teubner, Berlin/New York 2009, ISBN 978-3-598-71125-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1950), Seite 101–102.
  11. Marcus Terentius Varro; Georg Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): De lingua Latina. Quae supersunt. Accedunt grammaticorum Varronis librorum fragmenta. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1910 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 11.
  12. Marcus Terentius Varro; Georg Goetz, Fritz Schöll (Herausgeber): De lingua Latina. Quae supersunt. Accedunt grammaticorum Varronis librorum fragmenta. 1. Auflage. B. G. Teubner, Leipzig 1910 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Internet Archive), Seite 152.