auscultare

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

auscultāre (Latein)[Bearbeiten]

Verb[Bearbeiten]

Zeitform Person Wortform
Präsens 1. Person Singular auscultō
2. Person Singular auscultās
3. Person Singular auscultat
1. Person Plural auscultāmus
2. Person Plural auscultātis
3. Person Plural auscultant
Perfekt 1. Person Singular auscultāvī
Imperfekt 1. Person Singular auscultābam
Futur 1. Person Singular auscultābō
PPP auscultātus
Konjunktiv Präsens 1. Person Singular auscultem
Imperativ Singular auscultā
Plural auscultāte
Alle weiteren Formen: Flexion:auscultare

Worttrennung:

aus·cul·ta·re

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] transitiv: sein Gehör zu etwas hinwenden; mit Aufmerksamkeit zuhören, eifrig zuhören, aufmerksam anhören
[2] transitiv: etwas heimlich hören; horchen, lauschen, erhorchen, erlauschen
[3] intransitiv, übertragen, mit Dativ: auf jemanden hören, Folge leisten, gehorchen

Herkunft:

seit Plautus bezeugte Ableitung zu dem Substantiv auris → la; wahrscheinlich liegt das Verb *klut- ‚hören‘ zugrunde, das sich im sanskritischen श्रुत् (śrut-) → sa erhalten hat; die belgte Form auscultare ließe sich durch Metathese erklären[1]

Sinnverwandte Wörter:

[1] audire
[2] subauscultare
[3] obtemperare, obsequi

Beispiele:

[1] „iam ille hic deludetur probe, / siquidem vos voltis auscultando operam dare.“ (Plaut. Amph. 1005–1006)[2]
[1] „Mihi ad enarrandum hoc argumentum est comitas,/ Si ad auscultandum vostra erit benignitas. / qui autem auscultare nolet, exsurgat foras, / ut sit ubi sedeat ille qui auscultare volt.“ (Plaut. Mil. 79–82)[3]
[1] „Ausculto atque animum advorto sedulo.“ (Plaut. Stich. 546)[3]
[1] „Ausculta ergo, ut scias:“ (Plaut. Pers. 701)[3]
[1] „homines qui gestant quique auscultant crimina,“ (Plaut. Pseud. 427)[3]
[1] „Non hercle otiumst / nunc mi auscultandi.[4]
[1] „Quid est? / Quid lacrumas? AE. Pater, obsecro, ausculta.[5]
[1] „dixerit hic aliquis qui tu istaec ianua nosti, / cui numquam domini limine abesse licet / nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo / tantum operire soles aut aperire domum.“[6]
[1] „‚Iamdudum ausculto et cupiens tibi dicere servus / pauca reformido‘.“[7]
[1] „Nec dubito, quin multum conferant rudibus adhuc et extrinsecus auscultantibus.[8]
[2] „utut eris, moneo, hau celabis. sed eccos video incedere / patrem sodalis et magistrum. hinc auscultabo quam rem agant.“ (Plaut. Bacch. 403–404)[2]
[2] „hinc auscultemus quid agat.“ (Plaut. Curc. 279)[2]
[2] „omnia ego istaec auscultavi ab ostio, omnem rem scio.“ (Plaut. Merc. 477)[2]
[2] „Ad fores auscultate atque adservate aedis,“ (Plaut. Stich. 95)[3]
[3] „omnes parentes, Libane, liberis suis, / Qui mihi auscultabunt, facient obsequentiam:“ (Plaut. Asin. 64–65)[2]
[3] „tu condicionem hanc accipe, ausculta mihi, / atque eam desponde mi.“ (Plaut. Aul. 237–238)[2]
[3] „age nunc vincito me, auscultato filio.“ (Plaut. Bacch. 855)[2]
[3] „si recte facias, Phaedrome, auscultes mihi / atque istam exturbes ex animo aegritudinem.“ (Plaut. Curc. 223–224)[2]
[3] „vin tu huic seni auscultare?[9]
[3] „Mi ausculta, nate, pueros cremari iube“[10]
[3] „cui iussus siet, auscultet.“ (Cato agr. 5,3)[11]
[3] „mihi ausculta: vide ne tibi desis;“[12]

Wortbildungen:

auscultatio, auscultator, auscultatus, subauscultare

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–3] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „ausculto“ (Zeno.org) Band 1, Spalte 741.
[1, 3] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1 Seite 59.
[*] dict.cc Latein-Deutsch, Stichwort: „auscultare
[*] Suchergebnisse in der lateinischen Wikipedia für „auscultare“, Suchergebnisse in der lateinischen Wikipedia für „auscultant

Quellen:

  1. Michiel de Vaan: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. 1. Auflage. Brill, Leiden, Boston 2008, ISBN 978-90-04-16797-1 (Band 7 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), „auris“ Seite 63.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus II: Miles Gloriosus, Mostellaria, Persa, Poenulus, Pseudolus, Rudens, Stichus, Trinummus, Truculentus, Vidularia, Fragmenta, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  4. Publius Terentius Afer, Adelphoe, 678–679
  5. Publius Terentius Afer, Adelphoe, 419–420
  6. Gaius Valerius Catullus, Carmina, 67,37–40
  7. Quintus Horatius Flaccus, Saturae, 2,7,1–2
  8. Lucius Aennaeus Seneca, Epistulae morales, 33,6
  9. Publius Terentius Afer, Adelphoe, 906
  10. Quintus Ennius, Tragoediarum fragmenta, 247
  11. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 13.
  12. Marcus Tullius Cicero, Pro Sexto Roscio, 104