abdere

Aus Wiktionary, dem freien Wörterbuch

abdere (Latein)[Bearbeiten]

Verb[Bearbeiten]

Zeitform Person Wortform
Präsens 1. Person Singular abdō
2. Person Singular abdis
3. Person Singular abdit
1. Person Plural abdimus
2. Person Plural abditis
3. Person Plural abdunt
Perfekt 1. Person Singular abdidī
Imperfekt 1. Person Singular abdēbam
Futur 1. Person Singular abdam
PPP abditus
Konjunktiv Präsens 1. Person Singular abdam
Imperativ Singular abde
Plural abdite
Alle weiteren Formen: Flexion:abdere

Worttrennung:

ab·de·re

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] transitiv: jemanden oder etwas dem Blick entziehen; entfernen, wegschaffen, fortschaffen, verbergen, verstecken
[2] reflexiv, passivisch: sich an einen unbekannten oder nicht einsehbaren Ort begeben; sich zurückziehen, sich verbergen, sich verstecken
[3] reflexiv, Astronomie: untergehen
[4] reflexiv, übertragen: sich einer Sache gänzlich hingeben; sich vergraben
[5] transitiv: etwas bedecken, einhüllen
[6] transitiv: etwas gewaltsam in etwas stoßen; versenken, hineinstoßen
[7] transitiv: etwas an einen fernen Ort schaffen, etwas der Öffentlichkeit entziehen; fortschaffen, wegschaffen, verbannen
[8] transitiv: nicht erwähnen, geheim halten, verbergen
[9] transitiv: (die Bedeutung) nicht preisgeben; verbergen, verschleiern
[10] transitiv: (Gefühle) nicht aufkommen lassen; unterdrücken, verbergen

Herkunft:

seit Plautus[1] bezeugte Ableitung zu dem Verb dare → la mit dem Präfix ab- → la[2] oder dem im Lateinischen nicht bezeugten Simplex *dere ‚setzen, stellen, legen‘ (siehe altgriechisch τίθημι (tithēmi→ grc)[1]

Sinnverwandte Wörter:

[1] abscondere, removere
[2] se recipere
[5] contegere
[7] exterminare
[10] celare

Beispiele:

[1] „nequiquam abdidi, apscondidi, apstrusam habebam:“ (Plaut. Merc. 360)[3]
[1] „illi celeriter per exploratores adventu Caesaris cognito carros impedimentaque sua in artiores silvas abdiderunt, copias omnes in loco edito atque aperto instruxerunt.“ (Caes. Gall. 7,18,3)[4]
[1] „pedestresque copias paulum ab eo loco abditas in locis superioribus constituunt.“ (Caes. Gall. 7,79,2)[5]
[1] „quin etiam in silvas simulato numine Bacchi / maius adorta nefas maioremque orsa furorem / evolat et natam frondosis montibus abdit,“ (Verg. Aen. 7,385–387)[6]
[2] „nam qui liberos esse ilico se arbitrantur, / ex conspectu eri si sui se abdiderunt, / luxantur, lustrantur, comedunt quod habent, / i nomen diu servitutis ferunt.“ (Plaut. Pseud. 1105–1108)[7]
[2] „nam senex / rus abdidit se, huc raro in urbem commeat.“ (Ter. Hec. 174–175)[8]
[2] „reliqui sese fugae mandarunt atque in proximas silvas abdiderunt.“ (Caes. Gall. 1,12,3)[9]
[2] „hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant; abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur.“ (Caes. Gall. 1,39,4)[10]
[2] „seque in solitudinem ac silvas abdiderant.“ (Caes. Gall. 4,18,4)[11]
[2] „Fuit haec oratio non ingrata Gallis, et maxime quod ipse animo non defecerat tanto accepto incommodo neque <se> in occultum abdiderat et conspectum multitudinis fugerat,“ (Caes. Gall. 7,30,1)[12]
[2] „ergo utar tuo consilio neque me Arpinum hoc tempore abdam,“ (Cic. Att. 9,6,1)[13]
[2] „itaque abdidit se in intimam Macedoniam quo potuit longissime a castris, non modo ut non praeesset ulli negotio sed etiam ut ne interesset quidem.“ (Cic. fam. 13,27,4)[14]
[2] „cum enim salutationi nos dedimus amicorum, quae fit hoc etiam frequentius quam solebat quod quasi avem albam videntur bene sentientem civem videre, abdo me in bibliothecam.“ (Cic. fam. 7,28,2)[15]
[2] „illa sibi infestos eversa ob Pergama Teucros / et Danaum poenam et deserti coniugis iras / praemetuens, Troiae et patriae communis Erinys, / abdiderat sese atque aris inuisa sedebat.“ (Verg. Aen. 2,571–574)[16]
[2] „ac velut ille, prius quam tela inimica sequantur, / continuo in montis sese avius abdidit altos / occiso pastore lupus magnove iuvenco, / conscius audacis facti, caudamque remulcens / subiecit pavitantem utero silvasque petivit:“ (Verg. Aen. 11,809–813)[17]
[3]
[4] „ceteros pudeat, si qui ita se litteris abdiderunt, ut nihil possint ex iis neque ad communem adferre fructum neque in aspectum lucemque proferre;“ (Cic. Arch. 12)[18]
[5] „vultus hederarum frondibus abdit[19]
[5] „seu caput abdiderat cristata casside pennis,“[20]
[6] „protinus excussit pando venabula rostro / sanguine tincta suo trepidumque et tuta petentem / trux aper insequitur totosque sub inguine dentes / abdidit et fulva moribundum stravit harena.“[21]
[6] „squamigeris avidos figit cervicibus ungues,/ sic celeri missus praeceps per inane volatu/ terga ferae pressit dextro que frementis in armo/ Inachides ferrum curvo tenus abdidit hamo.“[22]
[6] „hoc dicens altaria ad ipsa trementem / traxit et in multo lapsantem sanguine nati, / implicuitque comam laeva dextraque coruscum / extulit ac lateri capulo tenus abdidit ensem.“ (Verg. Aen. 2, 550–553)[23]
[7] „Sancte, veni dapibus festis, sed pone sagittas / Et procul ardentes hinc precor abde faces.“ (Tib. 2,1,81–81)[24]
[7] „atque illo praetendente sexaginta dies ad consultandum datos necdum praeterisse, satis visum de Vistilia statuere; eaque in insulam Seriphon abdita est.“[25]
[8]
[9] „Illa viro coram nutus conferre loquaces / Blandaque compositis abdere verba notis.“ (Tib. 1,2,21–22)[26]
[10]

Wortbildungen:

abditivus, abditus

Übersetzungen[Bearbeiten]

[1–10] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8. Auflage. Hannover 1913 (Nachdruck Darmstadt 1998): „abdo“ (Zeno.org), Band 1, Spalte 10.
[1–5] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1 Seite 2.
[1–10] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „abdo“ Seite 4.
[1–10] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 1. Band A – Amyzon, Teubner, Leipzig 1900, ISBN 3-322-00000-1, „abdo“ Spalte 56–58.

Quellen:

  1. 1,0 1,1 Michiel de Vaan: Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. 1. Auflage. Brill, Leiden, Boston 2008, ISBN 978-90-04-16797-1 (Band 7 der Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series), „-do, -dere“ Seite 175–176.
  2. P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, „abdo“ Seite 4.
  3. Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus I: Amphitruo, Asinaria, Aulularia, Bacchides, Captivi, Casina, Cistellaria, Curculio, Epidicus, Menaechmi, Mercator, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  4. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 116.
  5. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 142.
  6. Publius Vergilius Maro; Gian Biagio Conte (Herausgeber): Aeneis. 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2019, ISBN 978-3-11-064737-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 189.
  7. Titus Maccius Plautus: Comoediae. recognovit brevique adnotatione critica instruxit W. M. Lindsay. Nachdruck der 1. Auflage. Tomus II: Miles Gloriosus, Mostellaria, Persa, Poenulus, Pseudolus, Rudens, Stichus, Trinummus, Truculentus, Vidularia, Fragmenta, Oxford 1936 (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis, Digitalisat).
  8. Publius Terentius Afer; Robert Kauer, Wallace Martin Lindsay (Herausgeber): Comoediae. supplementa apparatus curavit Otto Skutsch. Nachdruck der erweiterten 1. Auflage. Oxford 1961 (Erstauflage 1958) (Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis).
  9. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 5.
  10. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 17.
  11. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 59.
  12. Gaius Iulius Caesar: Bellum Gallicum. In: Wolfgang Hering (Herausgeber): Commentarii. stereotype 1. Auflage. Vol. I, Walter de Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71127-5 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1987), Seite 120.
  13. Marcus Tullius Cicero; D. R. Shackleton Bailey (Herausgeber): Epistulae ad Atticum. 1. Auflage. Vol. 2: Libri IX–XVI, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1987, ISBN 3-519-01208-1 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 337.
  14. Marcus Tullius Cicero; D. R. Shackleton Bailey (Herausgeber): Epistulae ad familiares. Libri: I–XVI. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart 1988, ISBN 3-519-01210-3 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 486.
  15. Marcus Tullius Cicero; D. R. Shackleton Bailey (Herausgeber): Epistulae ad familiares. Libri: I–XVI. 1. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart 1988, ISBN 3-519-01210-3 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 234.
  16. Publius Vergilius Maro; Gian Biagio Conte (Herausgeber): Aeneis. 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2019, ISBN 978-3-11-064737-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 49.
  17. Publius Vergilius Maro; Gian Biagio Conte (Herausgeber): Aeneis. 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2019, ISBN 978-3-11-064737-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 324.
  18. Marcus Tullius Cicero: Oratio pro P. Sulla, Oratio pro Archia poeta. In: Helmut Kasten (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 3. Auflage. Fasc. 19, B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1993, ISBN 3-8154-1189-0 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, 3. Auflage: 1966), Seite 39.
  19. Publius Ovidius Naso, Metamorphoses, 6, 599
  20. Publius Ovidius Naso, Metamorphoses, 8, 25
  21. Publius Vergilius Naso, Metamorphoses, 10, 713–716
  22. Publius Vergilius Naso, Metamorphoses, 4, 717–720
  23. Publius Vergilius Maro; Gian Biagio Conte (Herausgeber): Aeneis. 2. Auflage. Walter de Gruyter, Berlin/New York 2019, ISBN 978-3-11-064737-2 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 48.
  24. Albius Tibullus aliique; Georg Luck (Herausgeber): Carmina. 2. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1998 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 48.
  25. Cornelius Tacitus, Annales, 2, 85, 3
  26. Albius Tibullus aliique; Georg Luck (Herausgeber): Carmina. 2. Auflage. B. G. Teubner, Stuttgart/Leipzig 1998 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 6.

Ähnliche Wörter (Latein):

ähnlich geschrieben und/oder ausgesprochen: addere, abdicere, addicere